Kiedy rodzinie należy się odprawa po zmarłym pracowniku?

Odprawa pośmiertna przysługuje w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy bądź też w okresie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby (art. 93 K.p.). W jakich sytuacjach i komu przysługują takie świadczenia?

Po pierwsze, odprawa pośmiertna przysługuje małżonkowi. Nie istnieją żadne przesłanki warunkujące jego prawo do uzyskania tego świadczenia, jednak warto pamiętać, że nie należy się ona małżonkowi będącemu w separacji. Osoby uprawione od otrzymania odprawy pośmiertnej to także inni członkowie rodziny spełniający warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej (w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Fundusz Ubezpieczeń Społecznych). Są to więc dzieci własne lub drugiego małżonka, a także dzieci przysposobione - do 16 roku życia, a jeśli kontynuują naukę, do momentu jej ukończenia, nie dłużej jednak niż do 25. roku życia. Jeśli osoby te są całkowicie niezdolne do pracy,  nie jest istotne ile mają lat.

Odprawa pośmiertna przysługuje również dzieciom (tj. wnukom, rodzeństwu oraz innym podopiecznym) przyjętym na utrzymanie i wychowanie przed osiągnięciem przez nie pełnoletności, o ile przejęcie pieczy nad nimi nastąpiło co najmniej na rok przed śmiercią pracownika. Wyjątek stanowi tutaj zgon na skutek wypadku przy pracy – w takiej sytuacji nie musi upłynąć okres jednego roku. Uprawnienia przysługują tym osobom analogicznie do momentu ukończenia przez nie 16 lat, a w sytuacji gdy się uczą, do momentu ukończenia przez nie nauki w szkole, lecz nie dłużej, niż do 25 roku życia.

Kolejną grupę, której przysługuje odprawa stanowią rodzice zmarłego (także macocha i ojczym oraz osoby przysposabiające), jeżeli są oni niezdolni do pracy lub ukończyli 50 lat. Prawo to otrzymują także wtedy, gdy wychowują co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwo uprawnione do renty po zmarłym, do których utrzymania pracownik przyczyniał się bezpośrednio przed śmiercią. Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie pracownika niezależnie od tego jak długo pozostawał on w stosunku zatrudnienia, także wtedy, gdy umowa zawarta była na okres próbny. Nieistotna jest również przyczyna śmierci pracownika- uprawnienia nie ustają na przykład w sytuacji, gdy popełnił on samobójstwo. Jeżeli pracownik był zatrudniony u kilku pracodawców, odprawa przysługuje od każdego z nich.  Dla rodziny zmarłego ważny jest też fakt, że jest ona wolna od podatku dochodowego (art. 21 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Nie należy jednak zwlekać z roszczeniem o jej przyznanie – ulega ono przedawnieniu po upływie 3 lat od dnia jej wymagalności.

Wysokość odprawy uzależniona jest od okresu zatrudnienia zmarłego pracownika. Rodzinie przysługuje więc równowartość jego miesięcznego wynagrodzenia, jeśli czas ten wynosił mniej niż 10 lat. Jeżeli zmarły był zatrudniony co najmniej 10 lat, uprawnionym należy się świadczenie w wysokości 3-miesięcznej wypłaty. Na największą odprawę mogą liczyć bliscy osoby pozostającej w stosunku pracy przez okres minimum 15 lat – wtedy osiąga ona wartość wynagrodzenia za pół roku. Oczywiście przepisy obowiązujące w danym zakładzie pracy (np. wynikające z regulaminu wynagradzania), mogą przyznawać wyższą wysokość świadczeń. Kwota odprawy pośmiertnej należna jest w równych częściach uprawnionym członkom rodziny zmarłego pracownika. Jeśli tylko jedna osoba posiada do niej prawo, otrzymuje połowę wartości należnej sumy.

Komentarz opr. Marta Kosakowska, aplikant adwokacki w TGC Corporate Lawyers