Inspektor pracy, może także sprawdzić np. listę obecności, harmonogramy, książkę wyjść służbowych i prywatnych czy wreszcie polecenia wyjazdów służbowych (delegacji). Nie wszystkie z wymienionych dokumentów muszą być prowadzone i przechowywane. Dokumentacja będąca w posiadaniu pracodawcy, stanowi materiał, na podstawie którego inspektor pracy dokona ustaleń stanu faktycznego.
Jeśli z dokonanych ustaleń wynika, że pracownik świadczył pracę w godzinach nadliczbowych i nabył prawo do adekwatnego wynagrodzenia, należy okazać dokumentację płacową (listy płac oraz przelewy na konta bankowe), potwierdzające termin wypłaty należnych z tego tytułu wynagrodzeń.
Co do zasady, kontrola obejmuje okres 3 lat wstecz, zgodnie bowiem z brzmieniem art. 291 kp, roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Potwierdzają to również przepisy ustawy o czasie pracy kierowców, które obligują do przechowywania ewidencji czasu pracy przez 3 lata.
Kontrola kończy się sporządzeniem notatki urzędowej lub protokołu z kontroli, w zależności od wagi dokonanych ustaleń. Notatka jest stosowana wyłącznie w sytuacji, gdy w związku z kontrola, nie będą wydawane jakiekolwiek środki prawne. Natomiast jeśli stwierdzony przez inspektora stan faktyczny, nie jest zgodny z obowiązującymi, przepisami prawa pracy, sporządza się protokół z kontroli
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, po zakończeniu kontroli, do pracodawcy kierowane są przewidziane środki prawne, tj. nakaz płatniczy lub wystąpienie. Ustawodawca na mocy art. 93.1 ustawy o transporcie drogowym, przyznał inspektorom pracy także prawo do nakładania na wykonującego przewozy drogowe lub inne czynności związane z tymi przewozami kary pieniężnej w drodze decyzji administracyjnej, w wysokości określonej w załączonym do ustawy taryfikatorze.
Nakaz, o którym mowa, jest decyzją administracyjną i wydawany jest w przypadku stwierdzenia, że pracownikom nie zostało wypłacone np. wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, pracę w porze nocnej, jeżeli świadczenie zostało naliczone, a tym samym jest bezsporne i należne. Nie można uznać, że wynagrodzenie jest należne jeśli pracodawca kwestionuje zasadność jej wypłaty oraz gdy wykładnia przepisów prawa pracy w danej kwestii nie jest jednolita. Wówczas mamy do czynienia z powstaniem sporu, który może być rozstrzygnięty pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, wyłącznie w toku postępowania sądowego.
Z kolei wystąpienie jest środkiem prawnym, nie będącym decyzją administracyjną, rozumianą jako władcze rozstrzygnięcie organu administracji regulujące sytuację prawną podmiotu, do którego jest kierowane. Ma na celu zwrócenie uwagi pracodawcy na istniejące uchybienia i dostosowanie w przyszłości jego działania do stanu zgodnego z przepisami prawa. Pracodawca zaś obowiązany jest w terminie określonym w wystąpieniu, nie dłuższym niż 30 dni, zawiadomić inspektora pracy o terminie i sposobie wykonania ujętych w wystąpieniu wniosków.
Bez względu na zastosowane środki prawne, należy pamiętać, że inspektor pracy jest organem uprawnionym do ścigania wykroczeń przeciwko prawom pracownika, a zatem jest uprawniony miedzy innymi do zastosowania postępowania mandatowego, składania do właściwego sądu, wniosku o ukaranie, w sytuacji gdy przepisy określają, że ściganie danego wykroczenia należy do jego kompetencji.
Czynami kwalifikowanymi jako wykroczenie z katalogu wykroczeń zawartego w art. 281- 282 kp, w zakresie czasu pracy, między innymi są:
przekraczanie dopuszczalnych norm czasu pracy
nieprzestrzeganie zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy
niezapewnienie minimalnego odpoczynku dobowego oraz tygodniowego
nieudzielenie pracownikom odpowiednich przerw
przekroczenie limitu pracy w godzinach nadliczbowych w roku kalendarzowym
niezapewnienie pracownikowi za pracę w niedzielę lub święto innego dnia wolnego lub innej formy rekompensaty
niezapewnienie pracownikom co najmniej raz na 4 tygodnie wolnej niedzieli
niewywiązanie się z obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy.
Autor: Grzegorz Sobota, ekspert w zakresie prawa pracy
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 2007r. nr 89, poz. 589)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2004r. nr 92 poz. 879 ze zm.)
Ustawa z dnia 6 września 2001r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007r. nr 125 poz. 874. ze zm.)
