Niepełnosprawny na etacie – zobowiązania, ale i korzyści dla pracodawcy

Włączenie do personelu osoby niepełnosprawnej wiąże się z koniecznością dostosowania miejsca pracy do jej potrzeb, a także uwzględnienia przysługujących jej uprawnień dotyczących np. zmienionego wymiaru czasu pracy. Poniesione koszty rekompensowane są jednak przez dofinansowania i refundacje przyznawane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

Przepisy stanowią, że czas pracy osoby z orzeczoną niepełnosprawnością, niezależnie od jej stopnia, wynosi maksymalnie 8 godzin na dobę (40 godzin tygodniowo). Pracownik o znacznym bądź umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może jednak skorzystać z przewidzianego ustawą skróconego czasu pracy. Oznacza to, że będzie on pracować maksymalnie 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo przy zachowaniu wynagrodzenia pełnego etatu. Aby uzyskać prawo do skróconej normy czasu pracy, pracownik musi przedstawić pracodawcy odpowiednie zaświadczenie, wydane przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne lub sprawującego nad nim opiekę.

Każdy zakład pracy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, musi dokonywać miesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Wpłaty na Fundusz nie dotyczą placówek dyplomatycznych i urzędów konsularnych, przedstawicielstw i misji zagranicznych. Zwolnieni są z nich także pracodawcy, u których wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 6 proc. oraz prowadzący zakłady pracy będące w likwidacji albo co do których ogłoszono upadłość. Wysokość wpłat stanowi iloczyn 40,65 proc. przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników, która odpowiada różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6 proc. a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Pracodawca może obniżyć wymagany wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych, jeżeli zatrudni osoby ze schorzeniami szczególnie utrudniającymi wykonywanie pracy. Do tego typu dolegliwości należą: choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, głuchota i głuchoniemota, AIDS i nosicielstwo wirusa HIV oraz upośledzenie umysłowe.

Niedogodnością wiążącą się z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych może być konieczność dostosowania miejsca pracy do szczególnych potrzeb wynikających z niepełnosprawności danej osoby. Mogą one polegać na przystosowaniu pomieszczenia poprzez likwidację barier architektonicznych lub zapewnieniu odpowiedniego wyposażenia. Konieczne może być również ustalenie czasu pracy, podziału zadań lub oferty kształceniowej lub integracyjnej tak aby odpowiadały one wynikającym niepełnosprawności potrzebom zgłoszonym przez pracowników. Pracodawca jest obowiązany do wprowadzenia takich zmian, jeżeli pozwalają na to jego własne możliwości organizacyjne i finansowe, jak również kiedy koszty przeprowadzenia takich zmian lub dostosowań są w wystarczającym stopniu refundowane ze środków publicznych. Niedokonanie niezbędnych racjonalnych usprawnień uważa się za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu w rozumieniu przepisów art. 18 [3a] § 2-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Pracodawca prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 12 miesięcy i nie znajdujący się w trudnej sytuacji ekonomicznej, może otrzymać zwrot kosztów adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych. Dotyczy to w szczególności wydatków poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności. Mogą to być koszty związane z adaptacją lub nabyciem urządzeń ułatwiających wykonywanie pracy, zakupem i autoryzacją oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności. Warunkiem uzyskania takiego zwrotu ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych jest zatrudnianie osoby niepełnosprawnej przez okres co najmniej 36 miesięcy.

Z korzyści jakie płyną z faktu zatrudniania osób niepełnosprawnych, na pierwszy plan wysuwa się przysługujące pracodawcy miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Przyznawane jest ono, o ile pracownik został ujęty w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych prowadzonej przez fundusz. Pracodawca może uzyskać dofinansowanie do wynagrodzenia osób niepełnosprawnych zatrudnionych na umowę o pracę. W przypadku pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej, dotyczy ono także osób niepełnosprawnych wykonujących pracę nakładczą. Jest to możliwe, jeżeli ich wynagrodzenie zostało ustalone co najmniej w wysokości najniższego wynagrodzenia - w stosunku do wykonawców, dla których praca nakładcza stanowi jedyne źródło utrzymania, lub połowy najniższego wynagrodzenia - w stosunku do pozostałych wykonawców o orzeczonej niepełnosprawności. Ustawa szczegółowo określa jakim podmiotom przysługuje dofinansowanie. Uprawnione do jego pobierania są zakłady pracy chronionej. Mogą się o nie starać pracodawcy zatrudniający mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, a także Ci, zatrudniający większą ilość osób, przy założeniu, że niepełnosprawni stanowią minimum 6 proc. personelu. Wysokość dofinansowania do wynagrodzenia niepełnosprawnych pracowników uzależniona jest od typu pracodawcy oraz stopnia i rodzaju niepełnosprawności zatrudnionych.

Pracodawca, który zatrudnia osoby niepełnosprawne może zorganizować dla nich szkolenie i uzyskać refundację kosztów poniesionych na ten cel ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Kwota zwrócona przez Fundusz może wynieść do 80 proc. poniesionych wydatków, ale nie więcej niż dwukrotność średniej krajowej za poprzedni kwartał. Pracodawca, który zatrudnia niepełnosprawnych jest także uprawniony do otrzymania ze środków PFRON zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników, których obowiązkiem jest pomaganie osobie o ograniczonej sprawności.