Jednym ze skutków przeprowadzenia postępowania upadłościowego może być umorzenie zobowiązań upadłego, których nie udało się zaspokoić w postępowaniu upadłościowym, pomimo iż przeprowadzono likwidację majątku dłużnika. Ustawodawca wprowadził jednak reguły, które mają zabezpieczyć przed nadużywaniem przez dłużników tej instytucji. Ma temu służyć ograniczenie czasowe dla możliwości powtórnego skorzystania z oddłużenia w ramach postępowania upadłościowego.
Ogłoszenie upadłości (i oddłużenie konsumenta) jest - co do zasady – wykluczone w przypadku jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Z drugiej strony w odniesieniu do konsumentów dość szeroko wprowadzono do ustawy klauzulę generalną, która uelastycznia regulacje prawną i daje sądowi większą swobodę przy orzekaniu o ogłoszeniu upadłości, a w konsekwencji także o oddłużeniu konsumenta. Pozwala ona na przeprowadzenie postępowania nawet przy zaistnieniu przesłanek negatywnych ogłoszenia upadłości, jeżeli przemawiają za tym względy słuszności i humanitaryzmu.
Co także istotne w przypadku upadłości konsumenckiej do umorzenia zobowiązań upadłego może dojść na kilku etapach postępowania w zależności od jego przebiegu:
• Podstawowym rozwiązaniem powinno być orzeczenie o umorzeniu zobowiązań po przeprowadzeniu likwidacji majątku upadłego i podziału uzyskanych sum pomiędzy wierzycieli oraz po wykonaniu przez upadłego ustalonego w postępowaniu tzw. planu spłaty (określającego zasady i zakres w jakim upadły ma zaspokoić zobowiązania, których nie udało się zaspokoić ze środków uzyskanych z likwidacji jego majątku).
• Jednak do umorzenia zobowiązań może dojść także bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.
• Podobnie już na etapie wykonywania planu spłaty, w razie pojawienia się trwałej niemożliwości wywiązania się z obowiązków określonych w planie spłaty, wynikającej z okoliczności niezależnych od upadłego (np. ciężka choroba upadłego), sąd może uchylić plan spłaty i umorzyć niezaspokojone zobowiązania upadłego.
Możliwość oddłużenia ma tworzyć zachętę dla uczciwych dłużników do wczesnego zgłaszania wniosków o ogłoszenie upadłości, co w konsekwencji sprzyjać będzie lepszemu zaspokojeniu wierzycieli.
(Autor: radca prawny Piotr Glonek z kancelarii Gardocki i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni)