Na całym świecie wyraźnie rośnie zapotrzebowanie na umiejętności związane z AI, a dostęp do szkoleń i możliwości rozwoju w zakresie AI staje się nierówny. Tymczasem sprawiedliwy dostęp do technologii i podnoszenia kompetencji z tego obszaru może pomóc w rozwiązaniu problemu niedoboru talentów. Różnice zary-sowują się już w kwestii lokalizacji. Polscy pracownicy wciąż jeszcze rzadko ko-rzystają z AI w swojej pracy. Tak deklaruje 34 proc. badanych, a globalna średnia wynosi 42 proc. Polskę wyróżnia za to fakt, że w podobnym stopniu z technologii AI korzystają w pracy kobiety (33 proc.) i mężczyźni (35 proc.). To wnioski naj-nowszego raportu Randstad „Niedobór talentów. Wyzwania i rozwiązania – AI i wyrównywanie szans”, który identyfikuje lukę w umiejętnościach z zakresu sztucznej inteligencji.
Z tegorocznej analizy Międzynarodowego Funduszu Walutowego wynika, że prawie 40 proc. miejsc pracy na świecie jest obecnie narażonych na wpływ AI, przy czym niektóre stanowiska są zastępowane, a inne wspierane przez technologię. Sztuczna inteligencja tworzy także cał-kowicie nowe zawody i zwiększa zapotrzebowanie na umiejętności związane z AI. Z badania Randstad wynika, że liczba ofert pracy dla utalentowanych pracowników z umiejętnościami AI zwiększyła się ponad pięć razy w latach 2023-2024, co potwierdza szybki wzrost zapotrzebo-wania na te kompetencje.
Dane z raportu dotyczącego AI pokazują także wyraźny podział w dostępie do technologii i szkoleń w tym zakresie. Na świecie 71 proc. pracowników z zaawansowanymi umiejętno-ściami w zakresie sztucznej inteligencji to mężczyźni, a tylko 29 proc. kobiety. Tylko 22 proc. osób z pokolenia Baby Boomers i 28 proc. z pokolenia X otrzymało od pracodawcy oferty podnoszenia kwalifikacji w zakresie AI, w porównaniu do 45 proc. z pokolenia Z i 43 proc. z pokolenia Y, czyli milenialsów.
W Polsce zaledwie 24 proc. pracowników deklaruje, że pracodawca umożliwił im zdobycie kompetencji z tego obszaru. W tej kwestii także widać różnice w szansach poszczególnych pokoleń. Najczęściej dostęp do możliwości pozyskiwania kwalifikacji AI mają przedstawiciele pokolenia Z (35 proc.) i milenialsi (28 proc.), a także specjaliści i pracownicy biurowi (27 proc.; wśród osób wykonujących prace fizyczne, bardziej narażonych na zastąpienie przez technologię, odsetek ten wynosi 20 proc.).
W rezultacie 26 proc. mężczyzn i 24 proc. kobiet w Polsce uważa się za sprawnych w korzy-staniu z narzędzi w dziedzinie AI, takie przekonanie najczęściej żywią osoby z pokolenia Z – 38 proc., wśród milenialsów ten odsetek wynosi 29 proc., w przypadku osób z pokolenia X – 17 proc., a wśród boomersów 23 proc.
Sztuczna inteligencja będzie pełnić kluczową rolę w pracy
Badanych, którzy postrzegają sztuczną inteligencją jako ułatwienie w pracy, jest w zasadzie tyle samo (35 proc.), co pracowników w Polsce używających AI. Niemal co drugi (46 proc.) pracownik w Polsce uważa, że w ciągu najbliższych 5 lat w jego zawodowej roli kluczowego znaczenia nabierze podnoszenie kwalifikacji z obszaru technologii, w tym AI. Często podkre-ślają to pracownicy administracyjni i specjaliści (55 proc.), ale ten trend wyraźnie dostrzegają również osoby z pokolenia Z (53 proc.) i milenialsi (49 proc.).
Zdaniem autorów badania, są to grupy, których prawdopodobnie nie będzie trzeba szczegól-nie zachęcać do rozwoju kompetencji AI, jeśli tylko im się to umożliwi. Wyzwaniem może być przekonanie pracowników fizycznych, choć według szacunków OECD w niektórych regionach Polski odsetek stanowisk zagrożonych zastąpieniem przez technologie i AI sięga 60 proc. Dotyczy to przede wszystkim stanowisk w produkcji przemysłowej i lekkiej oraz w logistyce.
44 proc. badanych w Polsce ocenia, że od pozyskania kompetencji z obszaru sztucznej inteli-gencji zależeć będzie ich przyszła zdolność do utrzymania się na rynku pracy. Mówią o tym również przedstawiciele pokolenia Z (62 proc.), którzy dopiero wkraczają na rynek pracy. Rozwój sztucznej inteligencji generuje zupełnie nowe role zawodowe i modyfikuje obecne, co oznacza, że w interesie organizacji jest także wyposażanie pracowników w odpowiednie kompetencje, aby nadążać za konkurencją nie tylko na krajowym, ale i globalnym rynku.
Płeć i pokolenie a dostęp do szkoleń z zakresu AI
Z badania Randstad wynika także, że luka płciowa wydaje się zmniejszać, a liczba kobiet posiadających umiejętności związane z AI rośnie wśród młodszych pracowników. – Niedobór talentów to poważne globalne wyzwanie, dlatego równy dostęp do umiejętności AI, zasobów i możliwości doszkalania się musi być fundamentalną częścią rozwiązania tego problemu – mówi Justyna Sławik, liderka ds. różnorodności i inkluzywności w Rand-stad. – Jednak jeśli chodzi o sztuczną inteligencję, obecnie zmierzamy w kierunku przeciw-nym i poszczególne grupy są pod tym względem defaworyzowane na rynku pracy. Jeśli teraz nie podejmiemy aktywnych kroków w celu rozwiązania tego problemu, pula pracowników przygotowanych na przyszłość pracy będzie zbyt mała, co doprowadzi do jeszcze większych niedoborów w różnych branżach. Niepokojące jest to, że badania potwierdza, że defawory-zowna jest grupa starszych pracowników: pokolenia X i Baby Boomers, która już teraz na rynku pracy napotyka trudności.
Nieco ponad jedna trzecia kobiet otrzymała szansę wykorzystania AI w swojej roli (35 proc.) w porównaniu z dwiema piątymi mężczyzn (41 proc.). Wpływ tych dysproporcji jest już wi-doczny, bo mężczyźni są bardziej skłonni niż kobiety do korzystania z AI do rozwiązywania problemów w pracy (różnica 10 p.p.). Kobiety nie tylko mają o 5 proc. mniejsze szanse na otrzymanie możliwości podniesienia kwalifikacji w zakresie AI, ale także czują się mniej pew-ne (30 proc.) niż mężczyźni (35 proc.), że szkolenie, które otrzymały, odpowiednio przygoto-wało je do wykorzystania technologii w ich karierze.
Raport podkreśla znaczący pokoleniowy podział we wdrażaniu AI. Młodsi pracownicy szybko przyjmują AI w swoich rolach, starsi wyraźnie pozostają w tyle. Obecnie w Polsce mniej niż jedna trzecia (31 proc.) osób z pokolenia Baby Boomers korzysta z AI, podczas gdy prawie połowa (48 proc.) pokolenia Z wykorzystuje tę technologię.
Bardziej doświadczeni pracownicy nie otrzymują takich samych możliwości rozwoju, jak ich młodsi koledzy, ale jednocześnie są mniej zaniepokojeni wpływem tej technologii na rzeczy-wistość rynku pracy. Starsze pokolenia są natomiast mniej optymistycznie nastawione do korzyści wynikających z AI w środowisku zawodowym. Może to wynikać z ich ocen ułatwień, jakie ta technologia oferuje w wykonywaniu obowiązków zawodowych. Może być też tak, że ponieważ mniej stosują AI, to osoby te nie miały okazji poznać korzyści wynikających z takich rozwiązań. 63 proc. przedstawicieli pokolenia Z twierdzi, że AI pomaga w pracy, a w pokole-niu boomersów ten odsetek sięga zaledwie 34 proc. Pokolenie Baby Boomers jest mniej zaniepokojone wpływem AI na ich miejsca pracy — oba-wy w tej kwestii wyraziło 26 proc. z nich, podczas gdy w pokoleniu X było ich 29 proc., wśród milenialsów – 36 proc., a w pokoleniu Z – aż 40 proc. Może to wynikać z faktu, że Baby Boo-mers są bliżej przejścia na emeryturę.
Raport Randstad zawiera kluczowe rekomendacje dla organizacji, które pomagają w spra-wiedliwym wdrożeniu sztucznej inteligencji. – Firmy powinny przyjąć szybsze, bardziej inklu-zywne podejście do rozwijania umiejętności w zakresie AI u swoich pracowników, aby za-pewnić, że wszystkie grupy demograficzne będą w stanie nadążyć za szybko rozwijającymi się technologiami sztucznej inteligencji. Trzeba wziąć pod uwagę obawy, czy specyficzne potrzeby każdej z grup i tak planować propozycje szkoleniowe, aby objąć nimi każdą z po-trzebujących osób – podkreśla Justyna Sławik, liderka ds. różnorodności i inkluzyw-ności w Randstad.
Będące podstawą raportu badanie zostało zrealizowane wśród 12 000 responden-tów w 15 krajach świata. W Polsce wzięło w nim udział 804 pracowników: 380 mężczyzn i 424 kobiety. Uzupełnieniem badania była analiza danych z prawie 3 milionów profili stanowiskowych na całym świecie.
(źr. Randstad)