Ministerstwo Finansów dokonało podsumowania pierwszego okresu funkcjonowania IV ustawy deregulacyjnej z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2015 roku, wprowadzając zasadę: przeprowadzenia wszystkich czynności urzędowych niezbędnych do dopuszczenia towaru do obrotu w ciągu 24 godzin od momentu przedstawienia towaru do kontroli granicznej, tzw. „Porty24”.
Obroty w portach morskich w ujęciu statystycznym
W I półroczu 2013 r. przez porty morskie do Polski trafiły towary o wartości przeszło 51 mld zł, w I półroczu 2014 r. wartość ta już wyniosła 53,5 mld zł (w całym 2014 r. – 110 mld zł), a w okresie styczeń- czerwiec 2015 r. zwiększyła się do 56,8 mld zł. Począwszy od 2012 r., w portach morskich odnotowywany jest wzrost obrotów ładunkowych i to we wszystkich głównych portach naszego kraju. Wzrost wystąpił również w obrotach ładunków tranzytowych. Obroty ładunkowe w portach morskich w 2014 r. wyniosły 68,9 mln ton, tj. o 7,2 proc. więcej niż w 2013 r. (Gdynia – o 12,8 proc., Gdańsk – o 5,5 proc., Świnoujście – o 4,5 proc. oraz Szczecin – o 3,4 proc.). W strukturze obrotów ładunkowych największy udział miały ładunki masowe suche – 38,6 proc. (w tym węgiel i koks – 14,3 proc.), ładunki masowe ciekłe – 23,6 proc. (w tym ropa naftowa i produkty z ropy naftowej – 20,7 proc.) oraz ładunki w kontenerach dużych – 22,4 proc.
Porty 24 - podsumowanie
Porty 24h to najnowsze przedsięwzięcie Służby Celnej i Ministerstwa Finansów, mające na celu poprawę obsługi i przyspieszenia odpraw ładunków w portach morskich. Niektóre importowane towary, w szczególności żywność, podlegają różnym kontrolom tj. Służby Celnej, Inspekcji Weterynaryjnej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych i Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Każda z tych służb jest uprawniona do dokonywania samodzielnych, niezależnych od siebie czynności kontrolnych. Powodowało to sytuację, że ta sama przesyłka mogła być kontrolowana kilka razy przez różne instytucje. Od początku tego roku zadaniem Służby Celnej jest zakończenie wszystkich kontroli na granicy w ciągu 24 godzin. Realizacja tego zadania wymaga koordynacji działań wszystkich ww. inspekcji kontrolujących. Zgodnie z IV ustawą deregulacyjną od stycznia tego roku na Służbę Celną nałożono zadanie koordynacji kontroli w portach morskich w taki sposób, aby możliwe było ich przeprowadzenie przez wszystkie inspekcje w sposób jak najmniej uciążliwy organizacyjnie dla importerów i operatorów. Z wyłączeniem przypadku gdy zachodzi konieczność przeprowadzenia badań laboratoryjnych lub poddania towaru kwarantannie lub – w przypadku żywych zwierząt – izolacji, czas trwania w portach morskich kontroli towarów przywożonych z państw trzecich, w tym kontroli wykonywanej przez organy Służby Celnej, nie powinien przekraczać 24 godzin liczonych od chwili przedstawienia towaru do kontroli, złożenia kompletnego wniosku o dokonanie kontroli do właściwych organów, oraz przekazania informacji o godzinie i miejscu kontroli, do zwolnienia towaru do procedury celnej. Rozpoczęcie biegu terminu 24 godzin jest zatem uzależnione od łącznego spełnienia trzech przesłanek: dostępności towaru, skompletowania wniosku oraz wyznaczenia terminu i miejsca kontroli. Aby ułatwić realizację tego zadania, wdrożony został system informatyczny wymiany informacji – SKK (system Koordynacji Kontroli), w którym uczestniczą zarówno inspekcje graniczne, jak i przedsiębiorcy. SKK umożliwia śledzenie aktualnego stanu czynności związanych z towarem, adnotacja w systemie eliminuje konieczność przedstawiania dokumentów papierowych.
Analiza danych wykonana przez Ministerstwo Finansów wskazuje, że nie wystąpiły przypadki naruszenia terminu 24 godzin bez podstawy prawnej. Przypadki wykroczenia poza ten termin (z zachowaniem przepisów ustawy) stanowiły tylko 0,30 proc. wszystkich obsługiwanych w portach morskich zgłoszeń.
(źr. danych: Ministerstwo Finansów)
Wynika z tego, że przyjęte rozwiązania sprawdzają się w praktyce i ustawodawcy udało się zrealizować zamierzony cel, jakim jest obsługa ładunku w porcie w czasie do 24 godzin. Można więc uznać, że Służba Celna właściwie wypełnia rolę koordynatora, jaką nałożyła na nią ustawa, zaś zapisy ustawy są stosowane przez wszystkich uczestników operacji portowych. Informacje o realizacji programu „Porty 24” są udostępniane na bieżąco w formie tzw. liczników dostępnych na stronach internetowych Izb Celnych w Gdyni i Szczecinie obsługujących porty morskie.
Stosowanie analizy ryzyka, profilowanie do kontroli, lepsza współpraca inspekcji i profesjonalne przygotowanie agencji celnych i spedytorów pozwalają na zrezygnowanie z kontroli szczegółowej około 95 proc. ładunków. Jak informuje MF – tylko niewielki procent towarów, zwłaszcza żywnościowych, podlega fizycznej kontroli towaru. W wyniku wdrożenia „Portów 24”, czynności kontrolne wszystkich inspekcji wynoszą średnio ok. 9 godzin. Służba Celna dokonuje odpraw w czasie 2,5 godziny.
Na tym nie koniec ułatwień – co w przyszłości?
Wnioski ze stosowania kolejnych uproszczeń, zarówno organizacyjnych, podatkowych, celnych jak i informatycznych skłaniają do kontynuowania działań zmierzających do wdrażania kolejnych ułatwień dla przedsiębiorców. Ministerstwo Finansów w najbliższym czasie planuje wdrożyć dodatkowe narzędzia informatyczne Programu e-cło, w ramach których zapowiada:
- nowe systemy elektronicznych zgłoszeń celnych,
- rozszerzoną platformę komunikacyjną wszystkich inspekcji i służb działających w portach morskich,
- stopniowe wdrażanie projektu SINGLE WINDOW w portach morskich Trójmiasta.
Rozwiązania te pozwolą na dalsze skrócenie czasu odpraw granicznych. Jak podkreśla MF - realizację tych rozwiązań przyspieszyłyby działania w obszarach innych resortów, czyli zaimplementowanie metody analizy ryzyka w działaniach wszystkich inspekcji i podmiotów zaangażowanych w pracę portu. Niezbędne byłyby zmiany prawne, organizacyjne a także ICT. Bez właściwej analizy ryzyka istnieje zagrożenie zwiększania poziomów kontroli, rozbudowywania procedur i wydłużania czasu kontroli. Służba Celna jest przygotowana do włączenia wyników analizy ryzyka innych podmiotów w zautomatyzowane systemy obsługi zgłoszeń granicznych w portach morskich. Druga sprawa to stworzenie we wszystkich portach Trójmiasta jednolitego obiegu informacji opartego o narzędzia informatyczne typu Port Community System (PCS). Pozwoliłoby to na ograniczenie kosztów i poprawę zarządzania infrastrukturą portową, łańcuchem dostaw, a przede wszystkim poprawę obsługi towaru w porcie - w tym kontrolę graniczną.
Przypomnijmy, inicjatywy MF zrealizowane w ostatnich latach w celu ułatwień w zakresie obsługi odpraw:
Regular Shipping Service - w roku 2012 wdrożono elektroniczny system do obsługi regularnych linii żeglugowych RSS (Regular Shipping Service). RSS pozwala na poziomie międzynarodowym na obsługę tego typu linii w sposób całkowicie elektroniczny, pozwalając przy tym na utrzymanie unijnego statusu celnego towarów bez dodatkowych potwierdzeń. Eliminuje to dokumenty papierowe i znacznie skraca czas wymaganych formalności.
Ułatwienia w rozliczeniu podatku VAT - możliwość opóźnionego rozliczenia podatku VAT na podobnych zasadach, jak w portach niemieckich. Z takiej możliwości mogą skorzystać podmioty korzystające z procedur uproszczonych (zmiana art. 33a wprowadzona w Ustawie z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo o miarach, która weszła w życie 1 kwietnia 2012r. ), a ostatnio także dla posiadaczy świadectw AEO (na mocy tzw. ustawy deregulacyjnej IV, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2015 r., zmieniającej ustawę z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług,).
Ułatwienia dla posiadaczy świadectw AEO (upoważniony przedsiębiorca) - certyfikaty takie wystawia Służba Celna krajów UE. Posiadanie statusu AEO ma znaczenie dla handlujących towarami ze Stanami Zjednoczonymi. Od maja 2012 r. obowiązuje decyzja podpisana między USA i UE o wzajemnym uznawaniu tego typu świadectw. Dzięki temu, polskie towary wysyłane przez AEO nie muszą już być poddawane szczegółowym kontrolom za Oceanem.
Smart and Secure Trade Lines (SSTL) - standardy kontroli celnej uzgodnione między UE a Chinami. Objęcie tym rozwiązaniem całego łańcucha dostaw, od załadunku do wyładunku, pozwala na lepszą analizę ryzyka, a zatem na zmniejszenie liczby koniecznych kontroli. Wśród portów realizujących inicjatywę SSTL jest port w Gdańsku.
Odprawa celna przed przybyciem - zgłoszenie celne składane jest przed wpłynięciem statku do portu, a wówczas odprawa celna umożliwia przedsiębiorcy wywóz towaru z portu niemal z burty statku.
System Pojedynczego Okienka (Single Window) - obecnie funkcjonuje w porcie morskim w Szczecinie i działa jako lokalny Single Window w oparciu o system portowy AUTOSTORE. Eliminuje obieg dokumentów papierowych potrzebnych przy odprawie granicznej importowanych towarów. Docelowo, system powstanie w najbliższych latach.
(opr. red na podst. inf. Ministerstwa Finansów)