Polskie prawo odrębnie reguluje zasady przyznawania odpraw: emerytalno-rentowej, należnej zwolnionemu z winy pracodawcy, a także przyznawanej w przypadku zwolnień grupowych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa zakończenie stosunku pracy w określonym trybie i okolicznościach nakłada na pracodawcę obowiązek wypłaty przysługujących z tego tytułu świadczeń.
Uprawnienie do odprawy emerytalno-rentowej powstaje w związku z przejściem pracownika na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. Inną okolicznością przyznania odprawy jest rozwiązanie stosunku pracy, które nastąpiło np. w drodze wypowiedzenia złożonego przez pracodawcę z przyczyn niedotyczących pracownika. Wypłata w każdej z przedstawionych sytuacji odpraw jest obligatoryjna, przy czym odprawa emerytalno-rentowa przysługuje jednorazowo, natomiast należna z tytułu zakończenia zatrudnienia, któremu towarzyszą określone przyczyny i okoliczności, wypłacana jest pracownikowi w dniu zakończenia zatrudnienia lub już po upływie okresu wypowiedzenia, i za każdym razem, kiedy wystąpią ku temu przesłanki. Gdyby jednak nastąpiła taka sytuacja, że prawo do odprawy emerytalnej zbiegłoby się z odprawą przysługującą w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (zwolnienia grupowe, likwidacja stanowiska) pracownikowi przysługują obie odprawy.
Istotne znaczenie na wypłatę odpowiedniej formy odszkodowania z tytułu utraty pracy będzie miał zatem status osoby, z którą ustał stosunek pracy, oraz podstawa, na jakiej zatrudnienie nawiązano, ponieważ inne regulacje dotyczą świadczenia pracy na podstawie mianowania, a inne na podstawie umowy o pracę. Aktami prawnymi regulującymi zagadnienie wypłaty odpraw pieniężnych pracownikom są przepisy ogólne, które regulują warunki zatrudnienia, pracy i płacy. Wypłaty odprawy pieniężnej w związku z rozwiązaniem stosunku pracy bez winy pracownika, który świadczył pracę w ramach umowy o pracę, dokonuje się na podstawie ogólnie obowiązującej w polskim prawodawstwie ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (ustawa o zwolnieniach grupowych).
Kiedy odprawa grupowa
Pracownicy, którzy utracili pracę z powodów dotyczących ich pracodawców, nabywają prawo do odprawy pieniężnej na podstawie art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych. Co prawda ustawa ta nie precyzuje pojęcia „przyczyna niedotycząca pracowników” ani też nie zawiera katalogu przyczyn, które można uznać za leżące po stronie zatrudniającego, to można przypuszczać, w których przypadkach może dojść do rozwiązania stosunku pracy w tej formie. Należą do nich przede wszystkim:
– zmniejszenie zatrudnienia;
– likwidacja stanowisk;
– likwidacja lub reorganizacja urzędu, jego oddziału lub placówki.
Należy jednak pamiętać, że objęcie danego zakładu pracy przepisami ustawy o zwolnieniach grupowych obwarowane jest wymogiem zatrudniania minimum 20 pracowników.
Prawo do otrzymania odprawy w świetle przepisów ww. ustawy uzależnione jest przede wszystkim od przyczyny ustania stosunku pracy. Umowa nie musi być zatem rozwiązana wyłącznie w drodze wypowiedzenia złożonego przez pracodawcę, ponieważ pracownik nie traci prawa do tego świadczenia również wówczas, gdy stosunek pracy zakończył się w trybie porozumienia stron, ale ze wskazaniem, że powodem jest przyczyna leżąca po stronie pracodawcy.
Wysokość odprawy jest różna w zależności od liczby lat pracy, pracownikowi przysługuje więc:
– jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli u danego pracodawcy pracował krócej niż 2 lata;
– dwumiesięczne wynagrodzenie, jeżeli u danego pracodawcy był zatrudniony od 2 do 8 lat;
– trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli u danego pracodawcy pracował dłużej niż 8 lat.
Do okresu zatrudnienia, które stanowi podstawę ustalania wysokość odprawy, zalicza się pracę u tego pracodawcy, u którego dochodzi do rozwiązania stosunku pracy. Oczywiście uwzględnić należy również okresy pracy w poprzednich miejscach pracy, ale tylko wówczas, gdy zmiana pracodawcy nastąpiła na mocy art. 231 kp. Ponadto, jeżeli odrębne przepisy tak stanowią, wlicza się wszystkie inne okresy zatrudnienia.
Jak obliczyć wysokość odprawy?
