Co trzeci polski pracownik czuje się wypalony zawodowo – wynika z badania przeprowadzonego przez pracownię ARC Rynek i Opinia na zlecenie Gumtree.pl, przy współpracy z Randstad Polska. Największy wpływ ma na to duża odpowiedzialność w pracy przy niskim wynagrodzeniu oraz potrzeba rozwoju przy małych szansach na awans. Czy praca zdalna może chronić przed wypaleniem zawodowym? 43 proc. pracowników uważa, że tak.
W 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia (The World Health Organization - WHO) wprowadziła wypalenie zawodowe do Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, uznając je za „syndrom zawodowy”. Nowa wersja tzw. International Classification of Diseases (ICD) wejdzie w życie w 2022 roku. Oznacza to, że za półtora roku lekarze będą mogli diagnozować wypalenie zawodowe i wystawiać na nie zwolnienia lekarskie. A jaką diagnozę wystawiają sobie sami pracownicy umysłowi?
Co to jest wypalenie zawodowe? - to zaburzenie, które jest wielowymiarowe i składa się na nie szereg nieprawidłowości psychologicznych, występujących w trzech obszarach. Przede wszystkim jest to wyczerpanie emocjonalne objawiające się zaburzeniami psychosomatycznymi, takimi jak ból głowy, bezsenność, poczucie ciągłego zmęczenia. Następna jest depersonalizacja (obojętny, bezduszny stosunek do klienta/pacjenta/członka zespołu). Osoba wypalona unika kontaktu z innymi, zachowuje duży dystans, a jakość wykonywanej pracy ulega zdecydowanemu obniżeniu. Na końcu występuje obniżona ocena własnych możliwości. Praca staje się źródłem udręki i cierpienia. Ta faza może zakończyć się rezygnacją z pracy lub „ucieczką” w uzależnienia chemiczne i behawioralne. W diagnozie zespołu wypalenia zawodowego oceniamy stopień nasilenia objawów. Warto zauważyć, że zespół wypalenia zawodowego należy odróżniać od stresu, zaburzeń nastroju oraz przewlekłego zmęczenia.
Jak pokazują wyniki badania, 31 proc. pracowników umysłowych w Polsce twierdzi, że są oni wypaleni zawodowo. W pierwszej trójce możliwych przyczyn wyczerpania emocjonalnego i obniżenia oceny własnych możliwości, pracownicy wskazują dużą odpowiedzialność przy niskim wynagrodzeniu (54%), potrzebę rozwoju zawodowego przy małych szansach na awans (43 proc.) oraz dużą ilość pracy przy małej ilości czasu (41 proc.). Co ciekawe, w tym ostatnim przypadku odsetek maleje wraz ze stażem pracy (67 proc. przy pracy mniej niż rok vs 42 proc. przy pracy powyżej 8 lat). Jak deklarują niektórzy respondenci (28 proc.), w obecnym miejscu pracy zdecydowanie brakuje im nowych wyzwań, a obowiązki stały się nużące i powtarzalne. Czy z perspektywy pracodawcy możliwe jest, aby wśród czujących wypalenie zawodowe pracowników zastosować środki zaradcze i uchronić ich przed emocjonalnym wyczerpaniem?
- Działania zapobiegawcze wymagają głębokich zmian systemowych, takich jak wyższe wynagrodzenie, przejrzysta i motywująca ścieżka rozwoju zawodowego, bardziej sprzyjające warunki pracy, możliwość kontaktu z psychologiem/psychoterapeutą oraz dbanie o zachowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym – wyjaśnia Aleksandra Bończewska, psycholog i psychoterapeuta.
Praca w biurze a praca w domu
Wypalenie zawodowe to jedno, a ogólne odczucia związane z formą pracy – czy to stacjonarnej czy zdalnej – to drugie. Choć wydawać by się mogło, że home office to doskonała metafora azylu i poczucia bezpieczeństwa, ten rodzaj wykonywania obowiązków nie zawsze przyczynia się do zmniejszenia poczucia stresu u pracowników. Doskonale obrazują to wyniki badania – 33 proc. respondentów uważa, iż poziom stresu w pracy stacjonarnej jest podobny, jak w przypadku pracy zdalnej, kolejne 33 proc. ma poczucie większego stresu w pracy z biura, a 34 proc. wskazuje, że praca stacjonarna nie generuje u nich większego stresu niż praca zdalna. Mimo że większa część badanych nie uważa się za wypalonych zawodowo, wielu z nich przyznaje się do pojedynczych symptomów, które negatywnie wpływają na ich komfort psychiczny, a tym samym mogą prowadzić do wypalenia zawodowego. Niektórzy pracownicy, zapytani o samopoczucie, odpowiadają, iż są stale zmęczeni (22 proc.), przygnębieni (21 proc.) oraz brak im wiary we własne możliwości (18 proc.), a w pracy mają poczucie marnowania czasu (17 proc.).
Praca z domu nie jest lekiem na całe zło
Postrzeganie pracy zdalnej jako remedium na wypalenie zawodowe, nieznacznie różni się nieco w zależności od perspektywy. Według 55 proc. pracodawców, praca zdalna nie chroni przed wypaleniem. Podobnego zdania jest 37 proc. pracowników. 43 proc. z nich uważa zaś, że home office w tym przypadku może być pewnego rodzaju „lekarstwem”, a co piąty zapytany nie ma na ten temat zdania.
Choć home office nie zawsze jest dla pracowników sposobem na odciążenie psychiczne i emocjonalne, to według 40 proc. badanych, umożliwienie przez pracodawcę takiej formy pracy, jest dla nich przejawem partnerskich relacji, a dla co trzeciego to wyraz uznania ze strony przełożonego. Ponownie, nieco inaczej postrzegają to sami pracodawcy – połowa z nich uważa, że umożliwienie pracy zdalnej pracownikowi nie ma związku z relacją pracownik-pracodawca, co piąty wskazuje na wyraz uznania wobec podwładnego, a trzech na dziesięciu traktuje to jako przejaw partnerskiej relacji.
Są jednak i tacy pracodawcy, którzy byliby w stanie zapłacić więcej tym swoim pracownikom, którzy całkowicie zrezygnowaliby z pracy zdalnej. - Przeprowadziliśmy pewien eksperyment. W ramach naszego badania, postanowiliśmy sprawdzić, czy polscy pracodawcy byliby w stanie zapłacić swoim podwładnym więcej tylko dlatego, że pracują wyłącznie zdalnie bądź wyłącznie stacjonarnie. Okazało się, że jeśli chodzi wyłącznie o pracę zdalną, 18% polskich szefów uważa, że byłby to dobry pomysł. W przypadku pracy stacjonarnej na „tak” byłoby aż 37 proc. zapytanych pracodawców. Może to oznaczać, że ponad 1/3 polskich przedsiębiorców wciąż traktuje pracę zdalną jak „zło konieczne” i jest w stanie zrobić naprawdę wiele, aby zatrzymać pracowników w biurach – mówi Katarzyna Merska, Koordynator ds. komunikacji Gumtree.pl.
Psychologowie podkreślają, że praca zdalna, mimo iż jest atrakcyjna dla wielu pracowników, nie tylko w czasie pandemii, nie powinna być traktowana jako forma „terapii” w przypadku wyraźnych symptomów wypalenia zawodowego. Tak jak z każdą inną jednostką chorobową, najlepszym rozwiązaniem jest wizyta u specjalisty, wspólnie z którym pacjent ustali odpowiednią ścieżkę działania.
O badaniu: ilościowe badanie na zlecenie Gumtree.pl, przy współpracy z Randstad Polska, zostało przeprowadzone przez ARC Rynek i Opinia w kwietniu i maju 2020 r. metodą CAWI (wywiady on-line) na reprezentatywnej grupie 518 polskich pracowników oraz metodą CATI (wywiady telefoniczne) na reprezentatywnej grupie 101 polskich pracodawców.
(źr. Randstad / Gumtree)
