Czy zawsze warto składać reklamacje w międzynarodowym przewozie drogowym towarów? Jak ten proces reguluje Konwencja CMR? Co powinno znaleźć się w treści pisma z reklamacją, kto je składa i jakie obowiązują tryby czasowe? W poniższym artykule na wszystkie te pytania odpowiada adwokat Piotr Grabarek z Kancelarii BCLA Bisiorek, Cieśliński, Adamczewska i Wspólnicy Sp.k.
Reklamacje i roszczenia w międzynarodowym przewozie drogowym towarów zostały uregulowane w Konwencji CMR w sposób dość lakoniczny. Prowadzi to do sytuacji, że w wielu przypadkach należy sięgać do wypracowanego w tym zakresie orzecznictwa zarówno krajowego, jak i międzynarodowego. Dopiero prawidłowa wykładnia przepisów Konwencji CMR, dokonana na bazie wydanych już orzeczeń, może zapewnić pod względem formalnym skuteczność złożonej reklamacji.
Konwencja CMR – kiedy się ją stosuje
Konwencję podpisało wiele państw (w tym Polska), jest ona szeroko rozpowszechniona i stosowana, co w wielu przypadkach umożliwia zastosowanie trybu reklamacyjnego w oparciu o jej postanowienia. Art. 1 ust. 1 Konwencji CMR stanowi, iż ma ona zastosowanie do umów o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest tzw. krajem umawiającym się (stroną Konwencji CMR). Konwencja CMR nie znajdzie jednak zastosowania do przewozów wykonywanych na podstawie międzynarodowych konwencji pocztowych, przewozów zwłok czy do przewozów rzeczy przesiedlenia.
Reklamacja nie jest obligatoryjna
Postępowanie reklamacyjne jest fakultatywne. Oznacza to, że osoba uprawniona (zwykle nadawca albo odbiorca, względnie podmiot, który wstąpił w ich uprawnienia) ma dowolność i może dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej, pomijając przy tym całkowicie tryb reklamacyjny. Nie oznacza to jednak, że z tego trybu należy rezygnować. Może on bowiem przynieść znaczące korzyści, o których będzie mowa szerzej poniżej.
Jak złożyć reklamację
Wybiórcza regulacja kwestii związanych z reklamacją odnosi się w szczególności do jej charakteru, zasad wnoszenia oraz sposobu i terminu jej załatwiania. Wymagana jest jednak forma pisemna. Pismo może być nazwane reklamacją, ale nie jest to obligatoryjne. Tytuł „Wezwanie do zapłaty” czy też „żądanie zapłaty” jest w zupełności wystarczające. Pogląd ten znajduje uzasadnienie nie tylko w doktrynie, ale również w orzecznictwie wypracowanym przez Sąd Najwyższy. Najistotniejsza jest natomiast treść pisma. To z niej musi wynikać tytuł dochodzonego roszczenia. Do pisma dołączyć należy dokumenty potwierdzające wysokość i zasadność żądanego roszczenia. Będą to na przykład: list przewozowy CMR, faktury, wyceny strat, protokoły, oświadczenia czy też inne dokumenty w zakresie poniesionej szkody. Co istotne, forma pisemna nie oznacza wyłącznie formy papierowej. Reklamacja może zostać także złożona za pośrednictwem e-maila. Konieczne przy tym jest jednak użycie bezpiecznego podpisu elektronicznego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 czerwca 2016 r., sygn. V ACa 861/15). Zwykły e-mail, niezależnie od spełnienia wszelkich pozostałych wymogów, będzie nieskuteczny, a więc będzie odczytywany tak jakby reklamacja nigdy nie została złożona (w tym nie nastąpi zawieszenie przedawnienia). Innym rozwiązaniem - na które wskazuje się niekiedy w literaturze - może być wysłanie reklamacji za pomocą faksu bądź w postaci skanu przesłanego drogą elektroniczną.
Kto składa reklamację?
Osobą uprawnioną do złożenia reklamacji jest z reguły nadawca albo odbiorca. Uprawnionym może być także podmiot, który nabył wierzytelność wobec przewoźnika od osoby uprawnionej (np. w drodze przelewu wierzytelności), bądź też w inny sposób wstąpił w jej prawa. Można się spotkać również z przypadkami, gdzie uprawnionym będzie ubezpieczyciel, który nabywa roszczenie w wyniku zapłaty odszkodowania ubezpieczonemu. Warto podkreślić, że kwestia dotycząca kręgu osób uprawnionych w praktyce może sprawiać liczne problemy, co wynika z braku szczegółowych regulacji w tym zakresie oraz – częstego – zaangażowania kilku podmiotów w przewóz tej samej przesyłki. Stąd też każdy przypadek powinien być analizowany oddzielnie, aby mieć pewność co do osoby faktycznie uprawnionej do występowania z roszczeniami.
Ważne terminy
Konwencja CMR wymienia kilka istotnych terminów. Do najważniejszych w omawianym zakresie należą: 21 dni, 1 rok oraz 3 lata.
Roszczenia, które mogą wyniknąć z przewozów podlegających Konwencji CMR przedawniają się po upływie jednego roku. Jednak w przypadku złego zamiaru lub niedbalstwa, które – według prawa obowiązującego sąd rozpatrujący sprawę – uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem, termin przedawnienia wynosi trzy lata. Przedawnienie biegnie natomiast w przypadkach:
1) częściowego zaginięcia, uszkodzenia lub opóźnienia dostawy - począwszy od dnia wydania;
2) całkowitego zaginięcia - począwszy od trzydziestego dnia po upływie umówionego terminu dostawy, albo jeżeli termin nie był umówiony - począwszy od 60 dnia po przyjęciu towaru przez przewoźnika;
3) we wszystkich innych - począwszy od upływu trzymiesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu.
Warto w tym miejscu wspomnieć o opóźnieniu dostawy, które następuje gdy towar nie zostanie dostarczony w umówionym terminie. W przypadku braku ustalenia terminu, opóźnienie będzie stanowiło przekroczenie czasu, jaki w danych okolicznościach można przyznać starannym przewoźnikom. W takiej sytuacji, zastrzeżenie należy skierować na piśmie w terminie 21 dni od dnia postawienia towaru do dyspozycji odbiorcy. W razie przekroczenia tego czasu roszczenie o zapłatę odszkodowania wygaśnie i opóźnienie dostawy nie będzie mogło stanowić podstawy odszkodowania.
Czy zawsze warto korzystać z reklamacji?
Dość często słyszy się opinie, że reklamacja w oparciu o przepisy Konwencji CMR jest zbędna. Tego typu uogólnianie może utrudnić bądź znacznie wydłużyć dochodzenie roszczeń. Reklamacja może bowiem zostać uznana, przez co droga sądowa nie będzie konieczna. Inną zaletą tego rozwiązania jest zawieszenie przedawnienia. Zgodnie z art. 32 ust. 2 Konwencji CMR reklamacja pisemna zawiesza przedawnienie aż do dnia, w którym przewoźnik na piśmie odrzuci reklamację i zwróci załączone do niej dokumenty. W razie częściowego przyjęcia reklamacji bieg przedawnienia wznawia się tylko dla tej części reklamacji, która pozostaje sporną. Stąd brak jakiejkolwiek reakcji – co w praktyce często się zdarza – będzie korzystne dla osoby zgłaszającej reklamację, która „uzyska” w ten sposób dłuższy termin na dochodzenie swoich roszczeń. Do terminu przedawnienia nie wlicza się okresu zawieszenia, a zatem termin przedawnienia przesuwa się o okres zawieszenia. Potwierdza to na przykład wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2007 r., sygn. akt III CSK 150/07. Zawsze należy pamiętać, że dowód otrzymania reklamacji bądź udzielenia odpowiedzi na nią ciąży na stronie, która się na tę okoliczność powołuje.
Autor: Piotr Grabarek – adwokat w Kancelarii BCLA Bisiorek, Cieśliński, Adamczewska i Wspólnicy, posiada 10 letnie doświadczenie w zakresie prawa cywilnego oraz handlowego, specjalizuje się w prawie transportowym oraz prawie nieruchomości.
