Temat związany z powrotem Polaków z zagranicy jest ostatnimi czasy często podejmowany i to z powodu różnych aspektów - niżu demograficznego, albo nawet w kontekście wzmocnienia rynku pracy, nie wspominając już o temacie imigracji. Według danych GUS w roku 2013 poza granicami kraju przebywało blisko 2,2 mln Polaków. Z krajów należących do Unii Europejskiej najwięcej Polaków przebywało w Wielkiej Brytanii (642 tys.), Niemczech (560 tys.) i Irlandii (115 tys.). Najwyższa Izba Kontroli postanowiła skontrolować działania państwa na rzecz podtrzymywania więzi z krajem i wspierania powrotów Polaków z zagranicy.
Kontrola NIK wykazała, że największą słabością działań państwa sprzyjających podtrzymywaniu więzi z krajem i zachęcających do powrotów jest brak systemu umożliwiającego m.in. ocenę ich postępu i skuteczności. Nie wiadomo, czy działania państwa skierowane do Polaków i Polonii za granicą są skuteczne, bo nie sprawdza się ich efektywności – przeczytaliśmy w informacji pokontrolnej NIK. Nie można więc stwierdzić czy i jak dzięki konkretnym działaniom umocniła się więź emigrantów z krajem albo w jakim stopniu uczestnictwo w danej formie zajęć przyczyniło się do podjęcia decyzji o powrocie do kraju. Organizowaniem oraz umożliwianiem rodakom za granicą dostępu do edukacji, oświaty i kultury koordynuje Minister Spraw Zagranicznych głównie we współpracy z Ministerstwami: Edukacji Narodowej, Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Kontrola NIK wykazała, że ani Ministerstwo Edukacji Narodowej, ani podległy mu Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą nie mają pełnych danych dotyczących tego, ile polskich dzieci za granicą (w stosunku do potrzeb) objętych jest nauką języka polskiego. Trudno zatem ocenić skalę tego problemu. Z danych tych instytucji wynika jedynie, że w roku 2013 poza granicami kraju języka polskiego uczyło się ok. 150 tys. osób w 1644 szkołach, w większości prowadzonych przez organizacje polonijne, a zdecydowaną większość tych uczniów stanowili Polacy i osoby polskiego pochodzenia.
Generalnie NIK oceniła pozytywnie skontrolowane instytucje i organizacje pozarządowe, które realizowały zadania na rzecz Polonii i Polaków za granicą. Wykryte nieprawidłowości dotyczyły głównie rozliczania czasu pracy, kosztów podróży, niedostatecznego przestrzegania umów czy terminów z nich wynikających. Kontrolą oprócz czterech ww. Ministerstw objęto ponadto m.in. trzy ambasady (w Londynie, Dublinie i Berlinie), dwie uczelnie wyższe, jeden instytut badawczy oraz cztery organizacje pozarządowe.
Cały raport dostępny jest na stronie: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dzialaniach-panstwa-na-rzecz-podtrzymywania-wiezi-z-krajem-i-wspierania-powrotow-polakow-z-zagranicy.html
(źr. NIK)