Rada Ministrów 12 kwietnia 2011 r. przyjęła założenia projektu ustawy o sankcjach dla podmiotów zatrudniających obywateli państw trzecich przebywających wbrew przepisom oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Jest to propozycja wdrożenia do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/52/WE z dnia 18 czerwca 2009 r. przewidującej minimalne normy w odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec pracodawców zatrudniających nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich.
Celem dyrektywy 2009/52 jest ograniczenie skali nielegalnej imigracji do UE przez zmniejszenie atrakcyjności zatrudnienia nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich. Służyć ma temu wprowadzenie systemu sankcji o charakterze administracyjnym, cywilnym i karnym za naruszenie zakazu nielegalnego zatrudnienia cudzoziemców. Dyrektywa wprowadza obowiązek powiadomienia o zatrudnieniu obywatela państwa trzeciego, ułatwienia w zakresie dochodzenia zaległego wynagrodzenia przez nielegalnie zatrudnionych obywateli państw trzecich, a także nakłada obowiązek określania sektorów zagrożonych zatrudnieniem nielegalnie przebywających oraz prowadzenia skutecznych kontroli.
Wobec obowiązujących w Polsce przepisów dot. zatrudnienia cudzoziemców, rozwiązania wprowadzane projektowaną regulacją, dotyczyć będą zarówno powierzenia wykonania pracy cudzoziemcom na podstawie umów o pracę, jak i na podstawie umów cywilnoprawnych.
Przyjęte rozwiązania dotyczą:
1) wprowadzenia obowiązku wymagania przez podmiot powierzający pracę – przed rozpoczęciem pracy – ważnego dokumentu uprawniającego cudzoziemca do pobytu w Polsce i przechowywania kopii tego dokumentu na potrzeby ewentualnej kontroli właściwych organów;
2) sankcji za zatrudnienie nielegalnie przebywającego obywatela państwa trzeciego (tj. bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu):
a) rozszerzeno katalog przestępstw przeciwko porządkowi publicznemu (rozdział XXXII Kodeksu karnego):
- zatrudnienie osoby małoletniej lub równoczesne zatrudnienie wielu osób lub uporczywe zatrudnianie osoby w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą - zagrożone będzie grzywną albo karą ograniczenia wolności;
- zatrudnienie osoby pokrzywdzonej przestępstwem określonym w art. 189a § 1 k.k. (przestępstwo handlu ludźmi) lub zatrudnienie w warunkach pracy powodujących szczególny wyzysk - zagrożone będzie karą pozbawienia wolności do lat 3;
b) uporczywe zatrudnianie osoby przebywającej na terytorium RP wbrew przepisom w przypadku, gdy zatrudnienie to nie miało związku z prowadzoną przez sprawcę działalnością gospodarczą, stanowić będzie wykroczenie zagrożone karą grzywny albo karą ograniczenia wolności;
c) uzależnienie wysokości kary finansowej od liczby zatrudnionych nielegalnie przebywających;
d) niemożność zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów osób fizycznych i prawnych wynagrodzenia wypłacanego nielegalnie zatrudnionemu (wraz z podatkiem i składkami);
e) obciążenie podmiotu powierzającego wykonywanie pracy wszelkimi kosztami związanymi z przesłaniem zaległych płatności do państwa, do którego obywatel państwa trzeciego powrócił lub został wydalony;
f) dodatkowe sankcje o skutkach finansowych w razie uporczywego ponawiania zatrudnienia w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, zatrudnienia wielu osób, małoletniego lub ofiary handlu ludźmi lub w warunkach pracy powodujących szczególny wyzysk, tj.:
- pozbawienie, na 3 lata, dostępu do pomocy publicznej, w tym funduszy UE,
- zwrot instrumentów pomocy publicznej uzyskanych w okresie 12 miesięcy poprzedzających wykrycie nielegalnego zatrudnienia,
- wykluczenie z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego na okres 1 roku,
g) wykreślono z rejestru agencji zatrudnienia w przypadku zatrudnienia nielegalnie przebywającego cudzoziemca
h) objęto podmioty zbiorowe sankcjami za uchybienia związane z nielegalnym zatrudnieniem cudzoziemców
3) wprowadzono ułatwienia dochodzenia roszczeń z tytułu wynagrodzenia za pracę przez nielegalnie zatrudnionych obywateli państw trzecich poprzez wprowadzenie:
a) domniemania istnienia stosunku pracy przez okres przynajmniej 3 miesięcy,
b) domniemania uzgodnionego wynagrodzenia w wysokości trzykrotnego minimalnego wynagrodzenia w przypadku powierzenia wykonania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych,
c) możliwość udzielenia zezwolenia na zamieszkanie na czas toczącego się postępowania karnego ws. zatrudniania małoletniego lub w warunkach pracy powodujących szczególny wyzysk;
4. objęcia współodpowiedzialnością finansową (kary finansowe i zaległe wynagrodzenia) głównego wykonawcy i innych podwykonawców w razie niewypłacalności, uporczywego uchylania się przez podwykonawcę lub gdy przemawia za tym szczególnie ważny interes cudzoziemca;
5. rozszerzenia katalogu zadań Straży Granicznej o zwalczanie ww. przestępstwa i umożliwienie stosowania kontroli operacyjnej i zakupu kontrolowanego;
6. nałożenia na ministra właściwego ds. pracy – we współpracy z innymi urzędami – obowiązku określania – na podstawie oceny ryzyka – sektorów działalności, w których koncentruje się zatrudnienie nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich oraz przygotowywania informacji dot. kontroli dla Komisji Europejskiej.
W stosunku do cudzoziemców zatrudnionych w dniu wejścia w życie projektowanej ustawy, podmioty powierzające wykonywanie pracy obywatelom państw trzecich będą miały 45 dni od dnia wejścia w życie ustawy na uzupełnienie dokumentacji o kopie dokumentu potwierdzającego status pobytowy cudzoziemca.
Pełny tekst założeń projektu ustawy o sankcjach dla podmiotów zatrudniających obywateli państw trzecich przebywających wbrew przepisom oraz o zmianie niektórych innych ustaw wraz z dokumentami dotyczącymi konsultacji społecznych w toku przygotowania tych założeń, znajduje się w Biuletynie Informacji Publicznej MPiPS.
Na podstawie przyjętych przez Radę Ministrów ww. założeń projektu ustawy, Rządowe Centrum Legislacji opracuje projekt ustawy.
(źr. Informacja Głównego Inspektoratu Pracy/Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej)
